Những thách thức và hạn chế trong phát triển kinh tế biển của Việt Nam?

Việc phát triển kinh tế biển đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam, nhưng không thể phủ nhận rằng còn tồn tại nhiều thách thức và hạn chế trong quá trình này. Hãy cùng tìm hiểu những khó khăn mà chúng ta đang đối mặt và cần khắc phục để đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả của kinh tế biển.

Nhận thức và quy mô kinh tế biển chưa đủ

Một trong những khó khăn đầu tiên mà chúng ta cần đối mặt là nhận thức về vai trò và vị trí quan trọng của biển, cũng như kinh tế biển, chưa đầy đủ ở mọi cấp, ngành và địa phương. Hiện tại, quy mô kinh tế biển của chúng ta vẫn còn nhỏ bé và chưa tương xứng với tiềm năng to lớn. Cơ cấu ngành nghề cũng chưa hợp lý và chưa chuẩn bị điều kiện để mở rộng ra vùng biển quốc tế. Đồng thời, việc xây dựng các khu kinh tế ven biển vẫn chưa có trọng tâm và sự tập trung cần thiết.

Thiếu cơ sở hạ tầng và hệ thống đường bộ

Cơ sở hạ tầng ở các vùng biển, ven biển và hải đảo vẫn còn yếu kém, lạc hậu và manh mún. Thiết bị chưa đồng bộ dẫn đến hiệu quả sử dụng thấp, ví dụ như các cảng biển. Hơn nữa, còn thiếu hệ thống đường bộ cao tốc chạy dọc ven biển để nối liền các thành phố, khu kinh tế, khu công nghiệp và sân bay ven biển nhỏ thành một hệ thống kinh tế biển liên kết.

Thiếu nghiên cứu khoa học – công nghệ và hệ thống quản lý biển hiện đại

Thiếu hệ thống các cơ sở nghiên cứu khoa học – công nghệ biển và đào tạo nguồn nhân lực cho kinh tế biển là một thách thức quan trọng. Các cơ sở quan trắc, dự báo và cảnh báo biển, thiên tai biển, trung tâm tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn ở ven biển còn nhỏ bé và trang bị thiết bị thô sơ. Ngoài ra, việc áp dụng các phương thức quản lý biển mới và tiên tiến cũng chưa được nghiên cứu và triển khai đầy đủ, như quản lý không gian biển và quy hoạch sử dụng biển. Đặc biệt, công nghệ biển tiên tiến cũng chưa được quan tâm đúng mức.

Khai thác và sử dụng biển chưa hiệu quả và bền vững

Tình hình khai thác và sử dụng biển hiện tại chưa hiệu quả và bền vững do việc khai thác tự phát, không tuân thủ quy hoạch và gây mâu thuẫn lợi ích trong sử dụng đa ngành ở vùng ven biển, biển và hải đảo. Phương thức khai thác biển vẫn chủ yếu dựa trên sản xuất và đầu tư nhỏ, sử dụng công nghệ lạc hậu. Việc tái tạo các giá trị chức năng, phi vật chất và có khả năng tái tạo của các hệ thống tài nguyên biển cũng chưa được chú trọng đúng mức. Các giá trị này bao gồm vị thế không gian, dịch vụ sinh thái và giá trị văn hóa biển. Hiện tượng khai thác tài nguyên biển chỉ tập trung vào số lượng, sản lượng, chưa chú trọng đến chất lượng và lợi ích lâu dài.

Biến đổi khí hậu và suy thoái môi trường biển

Biển và vùng ven biển của Việt Nam đang chịu tác động mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Sự biến đổi này đã và đang gây ra nhiều hệ lụy cho môi trường biển, như chất thải không qua xử lý từ lưu vực sông và vùng ven biển đổ ra biển, ô nhiễm biển và xuất hiện hiện tượng thủy triều đỏ. Đồng thời, đa dạng sinh học biển và nguồn lợi thủy hải sản cũng đang giảm sút do suy thoái hệ sinh thái và mất môi trường sống tự nhiên. Điển hình là sự suy thoái của Rừng Sông, Rừng Ngập Mặn và Thảm Cỏ Biển.

Quản lý biển chưa đồng bộ và thiếu sự tham gia của cộng đồng địa phương

Quản lý biển tại Việt Nam hiện nay vẫn chủ yếu theo cách tiếp cận mở kiểu “điền tư, ngư chung” và chủ yếu quản lý theo ngành. Điều này dẫn đến sự chồng chéo giữa các bộ ngành, quản lý thiếu đồng bộ và luật hiện có không đạt hiệu lực cao. Sự tham gia của cộng đồng địa phương trong quá trình quản lý cũng còn rất thụ động và chưa có sự rõ ràng về vấn đề sở hữu sử dụng đất ven biển và mặt nước biển. Công tác kiểm tra, kiểm soát, cấp và thu hồi giấy phép cũng chậm được triển khai để đảm bảo quản lý hiệu quả hoạt động kinh tế biển và hải đảo.

Tác động mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu

Ngoài các thách thức trên, Việt Nam là một trong 5 nước chịu tác động mạnh mẽ nhất từ biến đổi khí hậu và nước biển dâng, đặc biệt là ở vùng ven biển và các đảo nhỏ.

Những thách thức và hạn chế nói trên, nếu không được khắc phục sớm, sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế biển hiệu quả và bền vững của Việt Nam. Chúng ta cần tập trung vào việc nghiên cứu, đầu tư vào cơ sở hạ tầng, công nghệ và quản lý biển hiện đại, cùng với việc thúc đẩy sự tham gia và quản lý đúng mực từ cộng đồng địa phương. Chỉ khi đạt được những mục tiêu này, chúng ta mới có thể đảm bảo phát triển bền vững và hiệu quả của kinh tế biển Việt Nam trong thời gian tới.

Theo “100 câu hỏi – đáp về biển, đảo dành cho tuổi trẻ Việt Nam” (Nxb Thông tin và Truyền thông – 2013)